Neurodivergent op het werk: problemen?
Wat als jouw brein anders werkt dan ‘gangbare’ hersenen? En je informatie op een andere manier verwerkt? Iemand met zo’n brein wordt neurodivergent genoemd. ‘Je moet dan denken aan ADHD, ADD, ASS, hoogsensitiviteit, dyslexie en hoogbegaafdheid. Aldus het UWV.
Ik bezit, zelf, sterke kenmerken van HSP HSS (high sensitive person high sensation seeking). En daarbij ben ik – vermoedelijk, maar ongetest – hoogbegaafd (dat laatste is geen opschepperij; hoogbegaafd zijn is namelijk niet wat je denkt en ook helemaal niet zo leuk als je denkt). Samengevat zou je dus kunnen zeggen dat ik over een neurodivergent brein beschik.
Sinds 2016 werk ik voor overheidsorganisaties. En sinds 2017 heb ik daar al een hekel aan. Ik heb geprobeerd om wat anders te gaan doen, maar ik val er toch steeds weer op terug. Het is een “gouden kooi” die ik voor mezelf gecreëerd heb. En dat geeft me een hoop problemen….
Misschien herken jij de situatie wel?
Neurodivergent op het werk: problemen?
Onlangs googlede ik de keywords “Ik haat mijn werk” en toen vond ik dit bericht op Reddit. Het bericht was geplaatst door iemand met autisme en ADHD. Zijn bericht raakte me. Ik herkende mezelf erin (ik googlede die woorden immers niet voor niets).
Het raakte me vooral dat hij schreef, dat zijn manager hem graag wat meer op kantoor zou zien en daarvoor zelfs een prikkelvrij plekje wilde creëren. Zodat de werknemer meer bij de ‘familie’ zou gaan horen. Terwijl de auteur daar absoluut geen behoefte aan had: “laat mij alsjeblieft m’n werk doen en daarmee klaar”.
De auteur van Reddit en ik blijken niet de enige die ons werk haten. NRC publiceerde een artikel over een hele generatie dertigers die met de pest in hun lijf naar hun werk gaan, maar tegelijkertijd wel een dik salaris, een vast contract en een glimmende auto onder hun kont hebben. Oftewel: ze hebben “een gouden kooi” voor zichzelf gecreëerd. “Resultaten top, plezier nul”.
Intermediair schrijft “Wanneer je ADHD, autisme of een andere vorm van neurodivergentie hebt, kom je tijdens je werk obstakels tegen.” In hetzelfde artikel wordt ook de – terechte – vraag gesteld: in hoeverre is je werkgever verplicht om daar rekening mee te houden? Elke relatie, ook een zakelijke relatie, is immers altijd gericht op geven en nemen. Maar helaas is er in de wet niets vastgelegd over mensen met een neurodivergent brein. Werkplekken en organisaties zijn ingericht op ‘de normale mens’ (lees: de gemiddelde mens). En rond labels van neurodivergentie hangt vaak een stigma. Bovendien: vaak is die neurodivergentie niet officieel gediagnosticeerd, maar weet je van jezelf wel dat je “anders bent” op een sterk afwijkende manier van het gemiddelde.
Als je een goede relatie hebt opgebouwd met jouw werkgever, die jouw krachten weet te benutten, kan het goed aflopen. Maar vaker lopen neurodivergente werknemers uit angst voor het stigma van hun ‘label’ en de vraag om zich “aan de rest aan te passen” een veel grotere kans op een burn-out.
Terug naar jezelf
Dat de wereld nog niet klaar is voor neurodivergente breinen is een feit. Bij een sollicitatiegesprek benoemen dat je ADHD hebt, hoogsensitief of hoogbegaafd bent of HSP-HSS hebt, is vrijwel altijd een dooddoener voor je sollicitatiegesprek. Zéker als je ook nog eens ambities hebt.
Wat je wél kunt doen is jouw positieve kenmerken en jouw valkuilen benoemen tijdens zo’n sollicitatiegesprek. Daarvoor moet je ze wel eerst kennen. Dat zelfinzicht doe je op door op je eerdere (werk)ervaringen te reflecteren en ze te analyseren. En die kennis doe je óók – en zelfs nog sneller – op door bijvoorbeeld een diepgaande persoonlijkheidsanalyse te doen (laat die flauwe persoonlijkheidstesten alsjeblieft achterwege).
Als je, jezelf eenmaal beter kent kun je meer gerichte vragen gaan stellen tijdens je volgende sollicitatiegesprek. Bijvoorbeeld over je toekomstige werkplek en over de cultuur. Daarmee kun je gerichter bepalen of die baan én die organisatie voor jou wel echt een match zijn.
Neurodivergent en ontsnappen uit “die gouden kooi”
Maar als je al in een baan zit – en dat is de situatie voor de meesten van ons – en je gaat met de pest in je lijf naar je werk, wat doe je dan?
Ontslag nemen is geen optie. Dan zit je zonder inkomsten.
Een complete overstap maken naar een ander vakgebied en een hele andere organisatie is ook niet altijd een optie, want dat betekent vaak twee dingen: 1) een nieuwe opleiding moeten volgen, 2) weer als beginner starten – met ook een beginnerssalaris.
Met die laatste worstel ik zelf enorm. Ik werk inmiddels ruim zeven jaar in het communicatievak bij overheden. En daar ben ik goed in. Ik heb er alle diploma’s voor. Ik ben redelijk ‘hoog’ de boom in geklommen. En ik ben zeker niet te lui om te werken, maar: ik ga wél steeds meer met de pest in mijn lijf naar mijn werk. Ik voel gewoon geen liefde meer voor mijn werk hier. En het draagt absoluut niet bij aan mijn gevoel van zingeving. Maar de vaste baan en het fijne inkomen zorgen er wél voor dat ik mijn rekeningen kan betalen; kan sparen voor onze bruiloft en – eindelijk – een potje kan beleggen voor later (lees ook: “Is beleggen na je 30ste nog zinvol?”).
Ik werk dus uitsluitend nog voor geld.
Iets wat altijd mijn grootste nachtmerrie is geweest.
Zakken in inkomen is een financiële doodsteek naar mezelf: ik heb namelijk geen vangnet. Geen spaarpot. Daarom mijn #1 advies aan neurodivergente mensen: zorg dat je al jong een spaarpotje opbouwt. Het gaat dan niet zozeer om het geld, maar wél om de vrijheid van keuze die dat geld jou geeft. Om soms even een periode te overbruggen. Denk aan een jaar à anderhalf jaar waarin je dus tijdelijk zakt in inkomen vanwege een carrièreswitch.
Helaas hebben de meesten van ons niet zo’n spaarpotje. En dus blijven we doorwerken tot we letterlijk energetisch leeglopen. Dat maakt het starten van een side hustle – als alternatief voor je baan in loondienst – ook lastig. Als je elke dag met de pest in je lijf naar je werk gaat kom je steeds vermoeider thuis. Doe je niks (leuks of fijns) om die energetische balans te herstellen, dan is het een keer “op”. En dan raak je overspannen of kom je in een burn-out terecht.
Die burn-out is een flinke klap. Dat kan zowel mentaal als fysiek zijn.
Vaak zijn een verzuimarts, een bedrijfsarts en een re-integratiecoach er op gericht om je terug in het zadel te helpen. Op dezelfde werkplek als voorheen, waar je dan weer rustig op kunt bouwen – of op een werkplek waar je meer energie van krijgt. Maar jouw financiële plaatje? Daar kijken ze niet naar. En dat is wél waar jij mede jouw keuzes op baseert.
En geld is ook iets waar je nóg meer stress van krijgt als je er tekort van komt.
Neurodivergent: no way out?
Peter Ampe en Emily Rammant, auteurs van het boek “Abnormaal goed” stellen dat heel veel neurodivergente mensen nog in de kast zitten. Ze kampen met hun afwijking, wat stiekem ook hun grootste talent is. Maar dat laatste herkennen zijzelf en hun omgeving vaak (nog) niet zo.
Een eerste stap is dus de kracht in je ‘afwijking(en)’ vinden. Zelfinzicht helpt daarbij. En eventueel een gesprek met je leidinggevende daarover aangaan, maar die is tricky, want hoe je dat precies doet hangt af van de relatie die je met je leidinggevende hebt – en hoe je dat gesprek precies insteekt.
Privé is ondertussen een spaarpotje opbouwen inmiddels bittere noodzaak. Al spaar je maar 50 euro per maand. “Tientjes tellen ook op”, zeg ik altijd. Dat zorgt er toch voor dat je een buffer hebt voor – eventuele – ingrijpende financiële keuzes.
Heb je absoluut niet de ruimte om een carrièreswitch te maken en om terug te zakken in salaris? Maar ben je wél aan het einde van je Latijn? Dan is een gesprek met de huisarts en de bedrijfsarts soms nog een enige optie.
Zo kun je bij de huisarts naar een Vierdimensionale Klachtenlijst (4DKL) vragen. Deze richt zich op het identificeren van psychosociale klachten. Met de uitkomsten daarvan kun je ook het gesprek aangaan met de bedrijfsarts. Ik raad je wel aan om éérst naar de huisarts te gaan en daarna pas naar de bedrijfsarts.
Kun je echt niet meer? Meld je dan nu volledig ziek.
Ik weet dat die stap best groot is, zolang je je nog niet ‘gevloerd’ voelt. Maar voel je je energetisch uitgeput? Dan kan de uitkomst van de 4DKL je ondersteunen in je ziekmelding. Samen met de bedrijfsarts kun je dan een herstelplan maken.
Ik noem dat ook wel ‘katapulseren’: soms moet je je even terugtrekken om daarna weer vooruit te kunnen (schieten) – met hopelijk veel meer energie.
Maar óók dat kan in sommige gevallen betekenen dat je in de WW belandt en dat je nog maar 70% van je loon doorbetaald krijgt. Daarom is dat spaarpotje zo belangrijk.
Neurodivergente breinen krijgen, helaas, nog altijd te maken met meer uitdagingen op de werkvloer. Probeer daarin absoluut niet je omgeving te bevechten, want dit kost je alleen maar nóg meer energie. Je kunt je omgeving wel proberen te veranderen door zelf te verplaatsen. En hou het dicht bij jezelf: zet in op zelfinzicht en kijk welke verwachtingen en persoonlijke behoeften jij hebt van je omgeving, die jou meer (werk)plezier gaan opleveren.
Daar kun je bijvoorbeeld al heel snel inzicht in krijgen met “De Birkman Methode” en een goede coach.
